Οι επισκευές στα ηλεκτρολογικά είναι κάτι που σίγουρα φοβίζει αρκετούς. Και ίσως όχι άδικα, καθώς τα λάθη με το ρεύμα, μπορεί να κοστίσουν πολύ ακριβά. Το κόστος ενός ηλεκτρολόγου θα είναι μηδαμινό, μπροστά στα άσχημα επακόλουθα ενός λάθους.
Εκτός από τον γνωστό και θανάσιμο κίνδυνο της ηλεκτροπληξίας, η πυρκαγιά λόγω βραχυκυκλώματος ή κακής συνδεσμολογίας είναι κάτι που δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε.
Γιαυτό πρέπει πάντα να είμαστε 100% σίγουροι για ότι επισκευή ή προσθήκη κάνουμε στις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις ενός σπιτιού. Βέβαια υπάρχουν κάποιες μικρές επισκευές, που αν ακολουθηθούν μερικές απλές οδηγίες, ακόμα και χωρίς ιδιαίτερες ηλεκτρολογικές γνώσεις, μπορεί να τις κάνει ο καθένας με ασφάλεια.
Η πιο απλή επισκευή είναι ίσως η αλλαγή μιας πρίζας. Η πρίζα σε αντίθεση με τους διακόπτες που έχουν αρκετές παραλλαγές (πχ απλοί, αλέ ρετούρ…), είναι ίδια για όλες τις περιπτώσεις.
Κατηγορίες πρίζας
Πρίζα και φις τύπου F (σούκο)
Καταρχάς υπάρχει η διαφοροποίηση της υποδοχής. Αν βρίσκεστε σηην Ελλάδα σε σχετικά καινούργιο σπίτι, τότε σίγουρα όλες οι πρίζες θα είναι σούκο (schuko). Σε ολόκληρο τον κόσμο, υπήρχε η κακή συνήθεια κάθε χώρα να έχει διαφορετική υποδοχή πρίζας και φις. Στον υπόλοιπο κόσμο αυτό συνεχίζεται ακόμα και σήμερα αλλά στην Ευρώπη από το 2004 -μετά από επίσημη Ευρωπαϊκή οδηγία- έγινε υποχρεωτική η χρήση μόνο της σούκο, που ήταν η Γερμανική εκδοχή και θεωρήθηκε η πιο ασφαλής από όλες τις υπόλοιπες. Η μόνη εξαίρεση αποτελεί η Αγγλία που ακολουθεί το δικό της πρότυπο.
Χωνευτή ή εξωτερική
Βέβαια έχει μερικές διαφοροποιήσεις, αναλόγως με το μέρος που πρόκειται να τοποθετηθεί. Έτσι καταρχάς χωρίζεται σε χωνευτή και εξωτερική. Η χωνευτή είναι η πρίζα που μπαίνει χωνευτή σε ένα πλαστικό κουτί, που συνήθως είναι τοποθετημένο μέσα στην τοιχοποιία. Η εξωτερική, δεν απαιτεί το ειδικό κουτί, αλλά τοποθετείται οπουδήποτε. Συνήθως είναι για εξωτερικούς χώρους ή για μέρη που δεν έχει γίνει εντοιχισμός της καλωδίωσης. Οι εξωτερικές κυκλοφορούν και σε κουτιά με 2 ή και περισσότερες μαζί.
Ασφαλείας ή απλές
Μια άλλη διαφοροποίηση που μπορεί να έχουν οι πρίζες είναι αν είναι ασφαλείας ή απλές. Οι πρίζες ασφαλείας έχουν πάντα καπάκι που τις προστατεύουν από την επαφή με το νερό ή οποιαδήποτε άλλο υγρό όταν δεν υπάρχει φις μέσα σε αυτές. Εκτός από καπάκι, πολλές φορές έχουν και λαστιχιένες φλάντζες που τις κάνουν πλήρως αδιάβροχες περιμετρικά. Γιαυτό χρησιμοποιούνται κυρίως σε εξωτερικούς χώρους ή σε μπάνια και κουζίνες. Κάποιες φορές χρησιμοποιούνται και σε δωμάτια με μικρά παιδιά. Οι πρίζες χωρίς καπάκι, είναι οι κλασσικές πρίζες που τοποθετούνται σε όλο το σπίτι.
Τέλος η τελευταία διαφοροποίηση αφορά στον τύπο του ρεύματος που έχετε. Αν είστε σε επιχείρηση ή βιοτεχνία και έχετε τριφασικό ρεύμα στα 380V, χρειάζεστε ειδικές πρίζες. Αν είστε σε σπίτι ή απλό μαγαζί, τότε θα έχετε μονοφασικό, που είναι το κοινό ρεύμα στα 220V.
Προτιμήστε μια καλή και επώνυμη πρίζα
Πρίζα σούκο της εταιρίας Legrand σειράς Valena
Εκτός αυτού, αν κάνετε το λάθος και αγοράσετε για το σπίτι σας πρίζες (ή και διακόπτες) οι οποίες δεν είναι επώνυμες, είναι πολύ πιθανό αν κάποια σας χαλάσει μέσα στα επόμενα χρόνια, να μην μπορέσετε να ξαναβρείτε το ίδιο ακριβώς σχέδιο, και έτσι η καινούργια να δείχνει διαφορετική από τις υπόλοιπες. Ειδικά για τις πρίζες, καλό είναι να προτιμάτε πάντα μια καλή και επώνυμη εταιρία. Μην αγοράζετε πρίζες από παζάρια ή λαϊκές αγορές, ούτε να προτιμάτε φτηνές εισαγόμενες από Κίνα. Πολλές φορές αυτές οι πρίζες δεν είναι ασφαλείς και μπορεί να προκαλέσουν βραχυκύκλωμα ή απλώς να σπάσουν. Έτσι όσο φτηνές και αν είναι στην αγορά, μακροπρόθεσμα μπορεί να σας κοστίσουν πολύ περισσότερο από όσο φαντάζεστε.
Μια καλή και επώνυμη πρίζα, μπορεί να σας εγγυηθεί και ασφάλεια αλλά και ότι θα μπορείτε να την ξαναβρείτε μετά από μερικά χρόνια, στο ίδιο ακριβώς σχέδιο.
Κλείστε τον γενικό και φοράτε πάντα στεγνά παπούτσια
Πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε εργασία σε ηλεκτρολογικά, θα πρέπει να κλείνετε πάντα την γενική παροχή ρεύματος. Φυσικά μπορείτε να κλείσετε μόνο το αντίστοιχο ρελέ στο οποίο είναι συνδεδεμένη η πρίζα και να είστε πάλι ασφαλής, αλλά δεν είναι κακό να είστε έξτρα προσεκτικοί, κλείνοντας για σιγουριά την γενική παροχή.
Επαγγελματικά μποτάκια με πλήρη μόνωση
Επίσης, όποτε κάνετε ηλεκτρολογικές εργασίες, ακόμα και αν αλλάζετε μια λάμπα, θα πρέπει να φοράτε στεγνά παπούτσια με χοντρή σόλα (ιδανικά μποτάκια εργασίας ή γαλότσες αν έχετε). Αν είστε ξυπόλυτοι, επειδή το σώμα μας είναι σχετικά καλός αγωγός του ρεύματος, μπορεί να πάθετε ηλεκτροπληξία αν έρθετε σε επαφή με ηλεκτρικό ρεύμα. Αντίθετα αν φοράτε χοντρά παπούτσια, τότε το ρεύμα δεν μπορεί να ολοκληρώσει το κύκλωμα με το έδαφος μέσα από εσάς, γιατί τα παπούτσια είναι μονωτικά και δεν του επιτρέπουν να περάσει. Έτσι ακόμα και αν έρθετε κατά λάθος σε επαφή με ηλεκτρικό ρεύμα, θα είστε σχετικά ασφαλείς1
Τύπος και χρώμα καλωδίων ρεύματος (μονοφασική παροχή)
Η κάθε πρίζα, σε μονοφασική παροχή, για να δουλεύει σωστά, πρέπει να είναι συνδεδεμένη σε 3 διαφορετικά καλώδια.
Τα καλώδια αυτά θα έχουν (ή τουλάχιστον πρέπει να έχουν) διαφορετικό χρώμα το καθένα. Το διαφορετικό χρώμα είναι οπτική ένδειξη της λειτουργίας που έχει το καθένα, και θα είναι ίδιο σε όλη τη συνδεσμολογία του σπιτιού.
Καλώδιο γείωσης
Από τα 3, το ένα θα έχει κιτρινοπράσινο χρώμα. Αυτό το καλώδιο είναι το καλώδιο της γείωσης του ρεύματος και βασικά είναι αυτό που πρέπει να ξεχωρίσετε από τα υπόλοιπα δύο.
Τι κάνει το καλώδιο της γείωσης; Το καλώδιο της γείωσης μεταφέρει τυχόν διαρροές ρεύματος από την συσκευή στο έδαφος, γιαυτό πρέπει να είναι πάντα συνδεδεμένο. Για να το κάνει αυτό θα πρέπει να έχει και καλώδιο γείωσης και η ίδια η συσκευή (μόνο όσες έχουν μεταλλικό περίβλημα έχουν).
Φάση-ουδέτερο
Τα υπόλοιπα δύο καλώδια, είναι η φάση και το ουδέτερο και αναλόγως το πότε είχε κατασκευαστεί ο ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, μπορεί να έχουν διάφορους συνδυασμούς χρωμάτων, όπως μπλε-μαύρο, καφέ-μπλε,γκρίζο-μπλε ή πιθανώς και κάτι διαφορετικό.
Πρακτικά για την συνδεσμολογία της πρίζας δεν σας ενδιαφέρει ποιο είναι ποιο (φυσικά για άλλες ηλεκτρολογικές εργασίες είναι πολύ σημαντικό ποιο είναι ποιο). Ο βασικός λόγος που δεν πρέπει να σας απασχολεί, είναι ότι το οικιακό ρεύμα είναι εναλλασσόμενο, και γιαυτό το λόγο δεν σας απασχολεί ποτέ πως θα βάλετε ένα φις στην πρίζα. Από όποια πλευρά και να το βάλετε θα δουλεύει.
Βέβαια, η συνήθης πρακτική είναι να βάζουμε τη φάση δεξιά και το ουδέτερο αριστερά.
Αφαίρεση παλιάς πρίζας
Απαραίτητα εργαλεία
Τα εργαλεία που είναι απαραίτητα είναι ένα ίσιο κατσαβίδι και ένα κατσαβίδι σταυρωτό (όλες οι νέες πρίζες χρησιμοποιούν βίδες philips αλλά παλαιότερες μπορεί να χρησιμοποιούν και ίσιες), ένα δοκιμαστικό κατσαβίδι ή πολύμετρο και ένα απογυμνωτή καλωδίων. Ο απογυμνωτής καλωδίων δεν είναι απαραίτητος σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά μπορεί να χρειαστεί αν κάποιο καλώδιο έχει σπάσει και πρέπει να το απογυμνώσετε.
Διαδικασία
Εφόσον έχετε κλείσει το γενικό και φοράτε στεγνά παπούτσια, μπορείτε να αρχίσετε να αφαιρείτε την παλιά πρίζα. Για να το κάνετε αυτό θα πρέπει να ξεβιδώσετε τις βίδες με τις οποίες είναι στερεωμένη στον τοίχο.
Παλαιού τύπου πρίζα Baco (Ελληνικής κατασκευής) με κεραμική πλάκα
Αν η πρίζα έχει κάποια εμφανή εξωτερική βίδα (συνήθως στο κέντρο της πρίζας, τότε θα πρέπει να ξεβιδώσετε αυτή πρώτα. Αν την ξεβιδώσετε, τότε θα βγει λογικά το πλαστικό καπάκι της πρίζας και θα μείνει το εσωτερικό μεταλλικό μέρος.
Αυτό θα συγκρατείται στον τοίχο με δύο βίδες που βρίσκονται αριστερά και δεξιά. Αν τις ξεσφίξετε, τότε θα μπορεί να αφαιρεθεί και το εσωτερικό μέρος.
Πρίζα σούκο από την Siemens. Δεν έχει βίδες για την σύσφιξη των καλωδίων, αλλά αυτόματο σύστημα. Για να τοποθετήσετε/ελευθερώσετε κάθε καλώδιο θα πρέπει να πιέσετε τον πράσινο πλαστικό έλασμα.
Το τελευταίο που πρέπει να κάνετε είναι να αφαιρέσετε τα καλώδια από το παλιό κομμάτι. Συνήθως τα συγκρατεί μόνο μία βίδα, που αν την ξεσφίξετε μπορεί να ελευθερωθούν. Υπάρχει όμως περίπτωση να μην υπάρχουν βίδες και τα καλώδια να συγκρατούνται μέσω μηχανισμού με μοχλό, που πρέπει να πιέσετε για να ελευθερωθούν.
Καθαρίστε καλά το κουτί
Εφόσον αφαιρέσατε επιτυχώς την παλιά πρίζα και στο κουτί έχουν μείνει μόνο τα καλώδια, καλό είναι να το καθαρίσετε από τυχόν σκόνες και ότι έχει μπορεί να έχει μέσα.
Τα καλώδια είναι μονόκλωνα χάλκινα, και έτσι δεν σκουριάζουν. Αλλά κάποιες φορές αν υπήρχε αρκετή υγρασία στο κουτί, μπορεί να είχαν σκουριάσει τα μεταλλικά μέρη στο εσωτερικός της πρίζας. Αν είχε γίνει αυτό, τότε η άκρη των καλωδίων, μπορεί να έχει κολλημένη σκουριά, οπότε καλό είναι να τα καθαρίσετε ελαφρά με μία βούρτσα για να φύγουν τυχόν υπολείμματα.
Τοποθέτηση νέας πρίζας
Τώρα θα πρέπει να τοποθετήσετε την νέα πρίζα. Για να το κάνετε αυτό εφαρμόζετε την αντίθετη διαδικασία. Πρώτα συνδέστε το καλώδιο της γείωσης στην κεντρική βίδα και στην συνέχεια συνδέστε τα καλώδια της φάσης και του ουδέτερου στις πλαϊνές. Αν έχει δύο υποδοχές η κάθε βίδα μπορείτε να βάλετε το καλώδιο σε όποια από τις δύο επιθυμείτε, αν και καλό είναι να προτιμήσετε τις ακρινές, ώστε να έχουν μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους και έτσι να είναι μικρότερη η πιθανότητα ένα καλώδιο να ακουμπήσει κάποιο άλλο.
Πρέπει να σφίξτε τις βίδες όσο γίνεται, αλλά όχι υπερβολικά γιατί μπορεί να σπάσουν. Για να βεβαιωθείτε ότι όλα έχουν γίνει σωστά, θα πρέπει να τραβήξετε κάθε καλώδιο ξεχωριστά. Αν βγει εύκολα, θα πρέπει να το ξανακάνετε από την αρχή. Αν παραμείνει στη θέση του, τότε είστε μια χαρά.
Στην συνέχεια θα πρέπει να βιδώσετε τις πλαϊνές βίδες όσο σφιχτά γίνεται. Μην βιδώσετε πρώτα τελείως την μία και μετά πάτε στην άλλη, αλλά βιδώνετε λίγο λίγο την καθεμία, ώστε να στερεωθεί περίπου στο κέντρο. Πάλι μην το παρακάνετε με το σφίξιμο γιατί μπορεί να σπάσουν.
Τέλος βάζετε το καπάκι το βιδώνετε, σηκώνετε τον γενικό διακόπτη του ρεύματος και είστε έτοιμοι.
Μερικά πράγματα που θα πρέπει να προσέξετε
Πριν ξεκινήσετε την αλλαγή οποιασδήποτε πρίζας, θα πρέπει να είστε σίγουροι ότι τα ηλεκτρολογικά σας (πλην της πρίζας που θέλετε να αλλάξετε) δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα (πχ δεν πέφτει η ασφάλεια χωρίς λόγο, δεν σας χτυπάει ρεύμα όταν ακουμπάτε ξυπόλυτοι διακόπτες ή συσκευές). Αν έχετε κάποιο τέτοιο πρόβλημα, καλό είναι να φωνάξετε έναν ηλεκτρολόγο.
Καλέστε ηλεκτρολόγο αν δεν λυθεί το πρόβλημα
Αν ο λόγος που θέλατε να αλλάξετε την πρίζα είναι ότι πριν δεν έδινε ρεύμα και συνεχίζει το ίδιο πρόβλημα ακόμα και μετά την αλλαγή, θα πρέπει να φωνάξετε ηλεκτρολόγο ώστε να εντοπίσει το πρόβλημα (στην καλωδίωση ή στον πίνακα).
Διαστάσεις
Μπορεί όλες οι πρίζες να μοιάζουν ότι είναι ακριβώς ίδιες σε διάσταση, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Έχουν μικρές διαφορές σε πλάτος και μήκος από εταιρία σε εταιρία. Οπότε είναι πιθανό αν η νέα είναι μικρότερη σε διάσταση από την παλιά, να φαίνεται κάποιο σημάδι ή χρώμα από προηγούμενο βάψιμο (αν ο μπογιατζής δεν είχε κάνει το κόπο να βάψει κάτω από τις πρίζες).
1: Ακόμα και με μποτάκια εργασίας, αν έρθουμε σε επαφή με ηλεκτρικό ρεύμα, θα μας χτυπήσει και θα νιώσουμε ένα μούδιασμα ή κάψιμο στα δάκτυλα, απλώς δεν θα μπορέσει να μας διαπεράσει, το οποίο είναι αυτό που προκαλεί τους θανάσιμους τραυματισμούς. Φυσικά ένα άτομο με βεβαρυμένο ιατρικό ιστορικό, ακόμα και με ένα μικρή ηλεκτροπληξία στα δάκτυλα, μπορεί να αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα, κυρίως λόγω του σοκ.
