Τα σύγχρονα ψυκτικά ρευστά και η χρήση τους

Τα σύγχρονα ψυκτικά ρευστά και η χρήση τους

Άρθρο υπό συνεχή ανανέωση περιεχομένου τα στοιχεία είναι παρμένα από το διαδίκτυο και πρέπει να ελέγχετε προσεκτικά την ορθότητά τους γιατί κάποια δεδομένα μπορεί να μην είναι σωστά.

1111

Η εφαρμογή του νέου κανονισμού F-Gas στην Ευρώπη, η φορολόγηση της χρήσης ψυκτικών ρευστών σε επίπεδο χωρών και οι απαιτήσεις του κανονισμού Ecodesign, προδιαγράφουν νέες υποχρεωτικές περιβαλλοντικές πρακτικές.

Ευρωπαϊκός Κανονισμός για φθοριούχα αέρια (F-Gas Regulation)
Για τον έλεγχο των εκπομπών του θερμοκηπίου από τα φθοριούχα αέρια (F-gases), και των υδροφθορανθράκων (HFC), η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε δύο κανονιστικές διατάξεις: την οδηγία MAC (Μobile Αir-Conditioning) για τα συστήματα κλιματισμού που χρησιμοποιούνται στα οχήματα και τον κανονισμό για τα φθοριούχα αέρια (F-Gas), που καλύπτει όλες τις άλλες εφαρμογές στις οποίες χρησιμοποιούνται φθοριούχα αέρια.

Ο κανονισμός ΕΚ 517/2014 για τα φθοριούχα αέρια θέτει κανόνες σε δύο κατευθύνσεις:
A. Στη βελτίωση της πρόληψης & του ελέγχου διαρροών από εξοπλισμό που περιέχει φθοριούχα αέρια, όπου περιλαμβάνεται:
συγκράτηση των φθοριούχων αερίων και χρήση εξοπλισμού ανάκτησης
κατάρτιση και πιστοποίηση των ψυκτικών και των εταιρειών που διαχειρίζονται φθοριούχα αέρια
κατάλληλη σήμανση του εξοπλισμού που περιέχει φθοριούχα αέρια
B. Στην αποφυγή της χρήσης των φθοριούχων αερίων, όταν είναι διαθέσιμες & οικονομικά αποδοτικές εναλλακτικές λύσεις χρήσης αερίων που δεν επηρεάζουν το περιβάλλον και ο σταδιακός περιορισμός της χρήσης εξοπλισμού που περιέχει F-gases.

Ο πρώτος κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια θεσπίστηκε το 2006 (ΕΚ 842/2006), ενώ το 2014 αντικαταστάθηκε από νεότερο (ΕΚ 517/2014) με έναρξη εφαρμογής το 2015. Ο νέος κανονισμός F-Gas θέτει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση της ποσότητας των HFC που πωλούνται στην ΕΕ, με στόχο τη μείωση κατά 79 % έως το 2030.

Ο νέος Κανονισμός F-Gas της ΕΕ επηρεάζει πολλούς τομείς όπως την οικιακή, εμπορική και βιομηχανική ψύξη, την ψύξη μεταφορικών οχημάτων, τον κλιματισμό (ψύξη-θέρμανση) κτιρίων και τα βιομηχανικά συστήματα ψύξης. Όσο μικρότερος είναι ο δείκτης GWP, τόσο χαμηλότερη η επίδραση στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Δυναμικό Υπερθέρμανσης του Πλανήτη (GWP: Global Warming Potential)

Οι κλιματικές επιπτώσεις των ψυκτικών ρευστών εκφράζονται ως δυναμικό υπερθέρμανσης της ατμόσφαιρας. Το GWP εκφράζει πόσο περισσότερο ένα αέριο επιδρά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2, GWP = 1). Οι τιμές GWP των διαφόρων ψυκτικών HFCs και HCFCs, είναι γενικά της τάξης των χιλιάδων μονάδων. Αντίθετα, οι τιμές GWP των φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων είναι πολύ χαμηλότερες. Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα HFCs και οι εναλλακτικές λύσεις με τα χαρακτηριστικά τους αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα.

Για τον κλιματισμό (ψύξη-θέρμανση) των κτιρίων και τα βιομηχανικά συστήματα ψύξης χρησιμοποιείται ευρέως το ψυκτικό μέσο R134a, ένα HFC που δεν καταστρέφει το όζον, αλλά επιδρά αρνητικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το R134a χρησιμοποιείται ως ψυκτικό μέσο κυρίως σε ψυκτικά συγκροτήματα με ψυκτική απόδοση άνω των 300 kW. Ένα από πιο πιθανά υποκατάστατά του είναι το HFO-1234ze, ένα αέριο υδροφθορίου ολεφίνης που έχει χαμηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (GWP=1), βάσει της 5ης μελέτης αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή-IPCC.

Σύγκριση των παλαιών και των νέων κατώτατων ορίων στον κανονισμό F-Gas
Με το νέο κανονισμό καθιερώνεται η χρήση ποσοτικών ορίων CO2 στις ψυκτικές ουσίες και επιβάλλεται ένα χαμηλότερο όριο περιεκτικότητας σε kg για τα φθοριούχα αέρια με υψηλό GWP. Τα κατώτατα όρια σε ισοδύναμους τόνους CO2 «τιμωρούν» τα ψυκτικά συγκροτήματα που χρησιμοποιούν ψυκτικά ρευστά με υψηλό δείκτη GWP και προτρέπουν τη χρήση φθοριούχων ψυκτικών με χαμηλότερο δείκτη GWP, για να ελαχιστοποιηθεί η επίδραση των εκπομπών φθοριούχων αερίων στο φαινόμενο της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Ο παρακάτω πίνακας, δείχνει τα όρια περιεκτικότητας των ψυκτικών σε kg που ίσχυαν από τον προηγούμενο κανονισμό ΕΚ 842/2006, και τα νέα κατώτατα όρια CO2 που ισχύουν με το νέο κανονισμό 517/2014.

HFO-1234ze και ψυκτικά συγκροτήματα νερού: Ένας επιτυχημένος συνδυασμός

Μετά από ένα εκτεταμένο διετές ερευνητικό πρόγραμμα εναλλακτικών ψυκτικών μέσων, η Carrier έλαβε τη στρατηγική απόφαση να επιλέξει το HFO-1234ze για τις νέες σειρές συστημάτων θέρμανσης, ψύξης και κλιματισμού με χρήση συμπιεστών κοχλιωτού τύπου (screw compressors). Για την Carrier, η επιλογή αυτή στοχεύει στη συμμόρφωση με τις αυστηρότερες περιβαλλοντικές προδιαγραφές και ενισχύει τη δέσμευση της Carrier για καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση.
Οι νέοι ελβετικοί κανονισμοί για τα ψυκτικά ρευστά που τέθηκαν σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2013 απαιτούν τα επίπεδα GWP να είναι χαμηλότερα των 10 μονάδων για οποιαδήποτε εγκατάσταση που ξεπερνά την ψυκτική ισχύ των 400 kW. Στην Ελβετία, λειτουργούν σήμερα αρκετές εγκαταστάσεις με ψυκτικά συγκροτήματα Carrier ειδικά σχεδιασμένα για το ψυκτικό HFO-1234ze. Η σειρά AquaForce® η οποία χρησιμοποιεί το ψυκτικό HFO-1234ze χαμηλού δείκτη GWP με την ονομασία PUREtec™ διατίθεται στην αγορά από τον Ιούνιο του 2015.

Η λύση της Carrier
Η Carrier επέλεξε τη χρήση του ψυκτικού μέσου HFO-1234ze, που δεν υπόκειται στον κανονισμό F-Gas και έχει σχεδόν μηδενική επίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτή η περιβαλλοντικά ισορροπημένη επιλογή είναι ταυτόχρονα και λειτουργικά αποδοτική, καθώς προσφέρει:
Ελαχιστοποίηση της συχνότητας ελέγχου διαρροών με βάση το νέο κανονισμό. Η συχνότητα των δοκιμών διαρροής ψυκτικού στις μονάδες της εγκατάστασης καθορίζεται σύμφωνα με το δείκτη GWP του ψυκτικού μέσου (GWP x βάρος ψυκτικού μέσου). Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι για έναν ψύκτη που χρησιμοποιεί R134a θα απαιτούνται δοκιμές ανά εξαμήνο, ενώ για τον ίδιο ψύκτη με HFO-1234ze δεν θα απαιτούνται τακτικές δοκιμές ελέγχου διαρροής.

Ελαχιστοποίηση της λειτουργικής επικινδυνότητας.
Το HFO-1234ze δεν είναι εύφλεκτο σε θερμοκρασία περιβάλλοντος και είναι μη τοξικό (κατηγορία A2L). Λαμβάνοντας υπόψη τη νέα κατηγοριοποίηση του ψυκτικού μέσου, οι διατάξεις ασφαλείας στις μονάδες Carrier έχουν ενισχυθεί με αναθεωρημένες οδηγίες λειτουργίας, που διασφαλίζουν την ασφάλεια του εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων. Το ψυκτικό HFO-1234ze κατατάσσεται στην κατηγορία χαμηλής αναφλεξιμότητας και μη τοξικότητας, σε αντίθεση με το προπάνιο, το οποίο κατατάσσεται στην κατηγορία υψηλής αναφλεξιμότητας και μη τοξικότητας (κατηγορία A3) ή την αμμωνία, η οποία κατατάσσεται στην κατηγορία χαμηλής αναφλεξιμότητας και τοξικότητας (κατηγορία B2L), απαιτώντας ως εκ τούτου αυστηρότερα μέτρα προστασίας και ασφάλειας κατά τη λειτουργία των μονάδων.

Τα νέα ψυκτικά συγκροτήματα της Carrier συμμορφώνονται με όλες τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Ένας ψύκτης με HFC R134a θα απαιτήσει εξαμηνιαίο έλεγχο διαρροών, ενώ για τον ίδιο ψύκτη με χρήση HFO-1234ze δεν απαιτούνται πλέον τακτικοί έλεγχοι & δοκιμές διαρροής ψυκτικού. Πιο συγκεκριμένα, στην κατηγορία των υδρόψυκτων ψυκτών, τα ψυκτικά συγκροτήματα συμμορφώνονται:

• με τις απαιτήσεις του κανονισμού Ecodesign (EK 1095/2015), για τον επαγγελματικό εξοπλισμό ψύξης και τους βιομηχανικούς ψύκτες, που καθορίζει υψηλά όρια εποχικής ενεργειακής αποδοτικότητας.
• με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις, που καθορίζονται στον κανονισμό F-Gas (ΕΚ 517/2014) για τη διασφάλιση της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των ψυκτικών μέσων με φθοριούχα αέρια έως και 79% το 2030.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα ψυκτικά μέσα με βάση την ταξινόμησή τους ως προς τις προδιαγραφές τοξικότητας και αναφλεξιμότητας, που αναφέρονται στο πρότυπο EN 378 για την ασφάλεια και τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

Από πλευράς λειτουργικών ρυθμίσεων και συντήρησης, το HFO-1234ze, ως καθαρό ψυκτικό μέσο, δεν έχει προβλήματα θερμοκρασιακής διολίσθησης (glide), που παρουσιάζουν τα ψυκτικά μίγματα, κατά την αλλαγή φάσεων και έτσι επιτρέπεται η επαναπλήρωση ψυκτικού & διευκολύνεται η συντήρηση του εξοπλισμού. Αντιθέτως, στις μονάδες που χρησιμοποιούν ψυκτικά μίγματα, πρέπει, σε περίπτωση διαρροής ή συντήρησης, να αποστραγγιστεί πλήρως κάθε ψυκτικό κύκλωμα και να επαναπληρωθεί εξολοκλήρου με νέο ψυκτικό μέσο, ώστε να διασφαλιστεί η ισορροπία του μίγματος και η απρόσκοπτη λειτουργία της μονάδας. Τέλος τα ψυκτικά μέσα HFO δεν υπόκεινται στο σχέδιο σταδιακής μείωσης των HFC ή σε φορολογικές διατάξεις, που ισχύουν σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όποτε εξασφαλίζεται πλήρως η βιωσιμότητας και η μακρόχρονη χρήση τους.

Τα ψυκτικά συγκροτήματα που χρησιμοποιούν το HFO-1234ze υπερκαλύπτουν τις απαιτήσεις του κανονισμού F-Gas. Έτσι οι ψύκτες Carrier με ψυκτικό μέσο PUREtec™ εγγυώνται τη συμμόρφωση με τον τρέχοντα κανονισμό F-Gas έως και το 2030

2222

Η ευφλεξιμότητα

Και πρώτα πρώτα η ευφλεξιμότητα που σε κάποια έντυπα αναφέρεται και “ευφλεκτότητα”. Διεθνή πρότυπα, όπως το ISO 817 και το πρότυπο EN 13313 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατατάσσουν την ευφλεξιμότητα των ψυκτικών ρευστών σε τέσσερις κατηγορίες και την χαρακτηρίζουν με τους αριθμούς
1-2L-2 και 3, που ο καθένας απ’ αυτούς εκφράζει και το “επίπεδο” της ευφλεκτότητας. Έτσι

– Το 1. Σημαίνει “το υγρό δεν είναι εύφλεκτο”
– Το 2L σημαίνει “υγρό με χαμηλή ευφλεξιμότητα”
– Το 2 σημαίνει “το υγρό είναι εύφλεκτο και
– Το 3 σημαίνει “υγρό με υψηλή ευφλεξιμότητα”

Τα στοιχεία αυτά είναι αρκετά για να κάνει τη δουλειά του ένας ψυκτικός. Πρέπει όμως να ομολογήσω, ότι αν ένας σχολαστικός τεχνικός αναφερθεί στα πρότυπα που προανάφερα, θα διαπιστώσει ακόμα, ότι το επίπεδο ευφλεξιμότητας ενός ψυκτικού υγρού χαρακτηρίζεται συμπληρωματικά από:

– Την ταχύτητα καύσης (υψηλή ή χαμηλή)
– Το ανώτερο όριο ευφλεξιμότητας (UFL)
– Το κατώτερο όριο ευφλεξιμότητας (LFL)
– Την ελάχιστη ενέργεια ανάφλεξης (MIE) και
– Τη θερμότητα καύσης (HOC)

Η σημασία αυτών συμβόλων είναι:

– UFL= Ultimate Flexibility Level
– LFL= Lower Flexibility Level
– MIE = Minimum Ignition Energy
– HOC = Heat of Combustion.

Η μετάφραση των όρων βρίσκεται ακριβώς επάνω. Από τα στοιχεία αυτά οι τεχνικοί του κλάδου μας χρειάζονται οπωσδήποτε το κατώτερο όριο ευφλεξιμότητας LFL, επειδή το στοιχείο αυτό συνοδεύει κάθε εύφλεκτο ψυκτικό υγρό και φανερώνει την ελάχιστη ποσότητα-το βάρος –του αερίου που πρέπει ωα αναμιχτεί με τον ατμοσφαιρικό αέρα, για να μπορεί το μίγμα να αναφλέγεται. Εδώ πρέπει να το ξεδιαλύνουμε λίγο με ένα παράδειγμα. Αγοράσαμε ένα ψυκτικό υγρό που έχει LFL 0,306 kg/ m³.Αυτό σημαίνει ότι 0,306 κιλά από αυτό το ψυκτικό υγρό δίνει ατμούς που αν αναμιχτούν με αέρα 1 m³, τότε το μίγμα γίνεται αναφλέξιμο. Κάτω από το 0,306 δηλαδή, το μίγμα δεν είναι αναφλέξιμο. Η ευφλεκτότητα αρχίζει από το 0,306 και πάνω.

Το LFL είναι για τους ψυκτικούς ένα χρησιμότατο στοιχείο για την δουλειά τους, που αφορά τόσο τα σύγχρονα εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, όσο και τα μελλοντικά, όπως άρχισε να διαφαίνεται. Λίγο πιο κάτω στο άρθρο αυτό θα δούμε με λεπτομέρεια πότε και πώς θα χρησιμοποιούμε αυτό το LFL.Τα εύφλεκτα ψυκτικά υγρά πρέπει να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο σε μηχανήματα και συστήματα ειδικά μελετημένα και κατασκευασμένα γι’ αυτά. Η μετατροπή υφιστάμενου εξοπλισμού για εύφλεκτα ρευστά, που κατασκευάστηκε και μελετήθηκε αρχικά για ″μη-εύφλεκτα″ γίνεται πάντα με την ευθύνη του εγκαταστάτη, ο οποίος πρέπει πάντα να ενημερώνεται και να συμμορφώνεται με τους πυροσβεστικούς κανονισμούς και τις οδηγίες των κατασκευαστών ώστε να είναι πάντα βέβαιος , ότι ο εξοπλισμός και οι συνθήκες λειτουργίας είναι κατάλληλες για εύφλεκτα ψυκτικά υγρά.

Το επίπεδο της ευφλεξιμότητας ενός ψυκτικού ρευστού επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο χώρο. Πολευδομικοί κανόνες, που σχετίζονται με την “πυρασφάλεια” προδιαγράφουν το επιτρεπόμενο επίπεδο ευφλεξιμότητας των χρησιμοποιούμενων ψυκτικών υγρών, καθώς και άλλες απαιτήσεις, όπως υποχρεωτικές κτηριακές προσβάσεις, δρόμοι διαφυγής, σήμανση, εξαερισμό κ.α. Οι τεχνικοί που θα κάνουν την εγκατάσταση πρέπει πάντα να ενημερώνονται σχετικά, πριν ακόμη εγκαταστήσουν εξοπλισμό σε κάποιο χώρο, αν ο εξοπλισμός αυτός χρησιμοποιεί εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, γιατί αυτοί φέρουν τελικά την ευθύνη.

Η τοξικότητα

Όταν ένα αέριο ή ένα υγρό αναφέρεται σαν τοξικό, τότε αυτό είναι δηλητήριο. Η ιδιότητα που έχει να είναι δηλητηριώδες ονομάζεται ″τοξικότητα. Το διεθνές πρότυπο ISO 817, καθώς και το πρότυπο EN 13313 της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατατάσσουν την τοξικότητα των ψυκτικών ρευστών σε δύο επίπεδα ή κατηγορίες. Με το γράμμα Α χαρακτηρίζονται τα υγρά χαμηλής τοξικότητας, και με το Β εκείνα με υψηλή τοξικότητα. Δίπλα στα γράμματα Α ή Β αναφέρονται οι αριθμοί 1-2L-2-3 που χαρακτηρίζουν την ευφλεξιμότητα. Έτσι ένα ψυκτικό υγρό που χαρακτηρίζεται Α1 σημαίνει ότι είναι χαμηλής τοξικότητας (Α) και μη εύφλεκτο (1), ή ένα ψυκτικό υγρό που χαρακτηρίζεται Α2 σημαίνει ότι είναι χαμηλής τοξικότητας (Α) και εύφλεκτο (2). Η συντριπτική πλειοψηφία των ψυκτικών υγρών που χρησιμοποιούνται σήμερα κατατάσσονται στην κατηγορία Α1, είναι δηλαδή χαμηλής τοξικότητας και μη εύφλεκτα. Καθώς όμως προχωρούμε προς τα νέα με χαμηλό GWP,αλλά και προς τα φυσικά ψυκτικά ρευστά, θα δουλεύουμε όλο και πιο πολύ με τοξικά και εύφλεκτα.

Τα συνθετικά ψυκτικά ρευστά HFC, κατηγορίας Α1 που κυκλοφορούν σήμερα φαίνονται στον Πίνακα 1, τα κατηγορίας Α2L φαίνονται στον Πίνακα 2 και τα φυσικά ψυκτικά ρευστά στον Πίνακα 3. Συγκρίνοντας τους Πίνακες 1 και 2, εύκολα μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι όσο πιο χαμηλός είναι ο δείκτης GWP, τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα το ψυκτικό υγρό να είναι πιο πολύ εύφλεκτο. Τα ψυκτικά υγρά του Πίνακα 1 είναι σε καθεστώς σταδιακής απαγόρευσης, λόγω του υψηλού δείκτη GWP. Με μια γρήγορη ματιά μπορείτε να διαπιστώσετε τον ακριβή χρόνο της οριστικής απαγόρευσης του καθενός από αυτά, σύμφωνα με τον κανονισμό 517/2014, αλλά και τον αντικαταστάτη του, όταν φτάσει η ώρα της απόσυρσης.

Τα ρευστά του Πίνακα 2 είναι τα πιο σύγχρονα συνθετικά ψυκτικά υγρά. Κάποια απ’ αυτά είναι φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες, HFC (R32- R452 B- R454C – R455A) και τα υπόλοιπα είναι υδροφθοροολεφίνες HFO. ( R1234YF – R1234ZE), που θεωρούνται τα πιο τελευταίας τεχνολογίας.

Τα υγρά του Πίνακα 3, είναι τα φυσικά ψυκτικά υγρά, που με τα σημερινά δεδομένα θεωρούνται τα ψυκτικά υγρά του μέλλοντος, αφού ο κανονισμός 517/2014 μας οδηγεί ολοταχώς προς αυτά, όπως φαίνεται ξεκάθαρα. Τα υγρά του Πίνακα2 και του Πίνακα 3 θα επηρεάσουν άμεσα την καθημερινότητα στη δουλειά μας και την ηρεμία του ύπνου μας. Εγώ πάντως ελπίζω, ότι η Επιστήμη και η Βιομηχανία θα δώσουν τη λύση σύντομα, αφού φαίνεται ξεκάθαρα ότι το παιχνίδι στο κοντινό μέλλον θα παιχτεί ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πίνακες

Πίνακας 1 Συνθετικά ψυκτικά υγρά HFC – Φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες-που κυκλοφορούν σήμερα αλλά είναι σε σταδιακή απαγόρευση-κατηγορίας Α1 (χαμηλής τοξικότητας μη αναφλέξιμα)
Ψυτικό υγρό	GWP*	Σημείο βρασμού °C	Κρίσιμη θερμοκρασία °C	Παρατηρήσεις
R23	14800	-82°	+26°	Ο δείκτης GWP εκφράζει τα κιλά CO2 που αντιστοιχούν στο κάθε κιλό του αντίστοιχου ρευστού. Για παράδειγμα 1 κιλό R404A αντιστοιχεί σε 3922 κιλά CO2
R508B	13396	-87°	+12°
R507A	3985	-47°	+71°
R404A	3922	-46°	+72°
R422A	3143	-47°	+72°
R422D	2729	-43°	+80°
R417A	2346	-38°	+90°
R423A	2280	-24°	+99°
R438A	2265	-43°	+84°
R452A	2140	-47°	+75°
R407A	2107	-45°	+82°
R410A	2088	-51°	+71°
R407F	1825	-46°	+83°
R437A	1805	-33°	+75°
R407C	1774	-44°	+86°
R134A	1430	-26°	+101°
R449A	1397	-46°	+83°
R448A	1387	-46°	+86°
R513A	631	-29°	+96°
R450A	605	-23°	+106°
R452B

 

Πίνακας 2 Νέα συνθετικά ψυκτικά υγρά HFC-Φθοριομένοι υδρογονάνθρακες και HFO- Υδροφθοροολεφίνες κατηγορίας Α2L (χαμηλής τοξικότητας και χαμηλής ευφλεξιμότητας)
Ψυκτικό υγρό	GWP	Σημείο βρασμού °C	Κρίσιμη θερμοκρασία °C	Παρατηρήσεις
R32	675	-52°	+78°	(HFC)
R455A	146	-53°	+81°	(HFC)
R1234YF	4	-29°	+94°	(HFO)
R1234ZE	1	-19°	+110°	(HFO)

 

Πίνακας 3: Φυσικά Ψυκτικά Ρευστά
Φυσικό ψυκτικό υγρό	GWP	Σημείο βρασμού °C	Κρίσιμη θερμοκρασία °C	Κατηγορία	Τοξικότητα	Ευφλεξιμότητα
R170 (Αιθάνιο)	6	-89°	32°	Α3	Χαμηλή	Υψηλή
R290 (Προπάνιο)	3	-42°	97°	Α3	Χαμηλή	Υψηλή
R600a (Βουτάνιο)	3	-12°	135°	Α3	Χαμηλή	Υψηλή
R1270 (Προπυλένιο)	2	-48°	92°	Α3	Χαμηλή	Υψηλή
R744 (CO2)	1	-57°	31°	Β1	Υψηλή	Άφλεκτο
R717 (Αμμωνία)	0	-33°	132°	Β2L	Υψηλή	Χαμηλή
Οι ατμοί των φυσικών ψυκτικών υγρών κάτω από ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις προκαλούν εκρήξεις, εκτός από το CO2

Τα πρότυπα Ασφαλείας

Οι τεχνικοί που ασχολούνται με ψυκτικές εγκαταστάσεις ή με συστήματα κλιματισμού, που χρησιμοποιούν εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν πιστά της οδηγίες και τις προδιαγραφές των κατασκευαστών. Αν σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν στη διάθεσή τους τέτοιες οδηγίες, τότε είναι προς το συμφέρον τους να ακολουθούν τις προδιαγραφόμενες οδηγίες των προτύπων ασφαλείας.

Ταυτόχρονα όμως με τις οδηγίες των κατασκευαστών ή των προτύπων ασφαλείας, πρέπει να ενημερώνονται και να συμμορφώνονται με την νομοθεσία, δηλαδή με τις Πολεοδομικές διατάξεις, που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγιεινή. Στο σημείο αυτό πρέπει να σκεφτούμε πως όλα αυτά μας δείχνουν ξεκάθαρα, ότι τα σύγχρονα και τα διαφαινόμενα ψυκτικά υγρά απαιτούν γνώση και υπευθυνότητα, γιατί χωρίς αυτά κάθε ενέργεια μπορεί να προκαλέσει σοβαρά ατυχήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να τα φοβόμαστε. Σίγουρα όμως πρέπει να τα σεβόμαστε και να τα προσέχουμε. Να τους χαρίζουμε την αγάπη μας και τη φροντίδα μας, για να νιώθουμε ασφαλείς, εμείς και οι πελάτες μας.

Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες μου, δεν κουράζομε να επαναλαμβάνω συνέχεια, ότι η δουλεία μας από δώ και πέρα απαιτεί απόλυτη συμμόρφωση με τις οδηγίες των κατασκευαστών, με τις προδιαγραφές των προτύπων ασφαλείας και των πολεοδομικών διατάξεων. Να έχετε υπ’ όψη σας, ότι η αυστηρή τήρηση των προδιαγραφόμενων κανόνων ασφαλείας θα είναι σύμμαχός μας σε κάθε βήμα, γιατί ο τεχνικός που κάνει την εγκατάσταση είναι (κι αυτός) υπεύθυνος για την ασφάλεια του εξοπλισμού και των χρηστών του.

Γι’ αυτό όλα τα πρότυπα ασφαλείας προδιαγράφουν, ότι όσοι τεχνικοί ασχολούνται με τα σύγχρονα ψυκτικά υγρά πρέπει να είναι ειδικευμένοι και πιστοποιημένοι. Τώρα νοιώθω την ανάγκη να ανοίξω μια παρένθεση και μέσα σ’ αυτή να σημειώσω ότι είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι όλοι πρέπει να εργαστούμε για να ζήσουμε σε τούτο τον κόσμο. Συνεπώς, όλοι έχουμε δικαίωμα στην εργασία. Και οι “πιστοποιημένοι” και οι “μη – πιστοποιημένοι”. Για να λειτουργήσουν όμως οι “μη – πιστοποιημένοι” θα τους δώσω μια προσωπική συμβουλή, που εύχομαι να την ακολουθήσουν όχι μόνο για να μην τους βλέπουν οι νόμιμοι και πιστοποιημένοι σαν τα μαύρα πρόβατα, αλλά για να έχουν δίπλα τους, σε κάθε τους βήμα σαν σύμμαχο και υπερασπιστή τη νομιμότητα.

Η συμβουλή είναι απλά να πιστοποιηθούν κι αυτοί όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Τα τοπικά Σωματεία τους περιμένουν, όπως και η ΟΨΕ, που διοικείται από ένα ακούραστο, ικανό και αεικίνητο πρόεδρο, πλαισιωμένο από ικανά και έμπειρα στελέχη. Όλοι αυτοί τους περιμένουν, οπότε η παρένθεσή μου κλείνει και εγώ επανέρχομαι στο θέμα μου, δηλαδή στα πρότυπα ασφαλείας. Αυτά λοιπόν είναι:

– Το γενικό πρότυπο ΕΝ378/2016
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ 60335 – 2 – 24
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ60335 – 2 – 40 και
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ60335 – 2 – 89

Αυτά τα πρότυπα ασφαλείας προδιαγράφουν τη σωστή πρακτική που πρέπει να ακολουθούμε, όταν ασχολούμαστε με εύφλεκτα ψυκτικά υγρά. Οι προδιαγραφόμενοι κανόνες τους δεν είναι υποχρεωτικοί ούτε δεσμευτικοί. Είναι όμως τεχνικά άρτιοι, άρα υπολογίσιμοι και επιπλέον είναι ένας τρόπος απόδειξης της συμμόρφωσής μας με τη νομιμότητα και τη νομοθεσία.

Οι Πολεοδομικές διατάξεις είναι τοπικοί κανονισμοί, που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγιεινή δηλαδή πυρασφάλεια, σήμανση κτιριακών προσβάσεων, σήμανση δρόμων διαφυγής, απαγορευτικές πινακίδες για κάπνισμα, εξαερισμό χώρου, όπου απαιτείται κ.α.

Έκανα μια λεπτομερή αναφορά και ένα κοσκίνισμα των προδιαγραφών των προτύπων ασφαλείας και των πολεοδομικών διατάξεων, με στόχο να σας τις μεταφέρω περιληπτικά, ώστε να σας ενημερώσω σφαιρικά και όσο γίνεται καλύτερα. Πιστεύω ότι έτσι θα σας απαλλάξω από τον κόπο της πρώτης ανάγνωσης. Έκανα απλοποίηση όπου χρειάζονταν και περίληψη χωρίς παραλείψεις. Ταξινόμησα τις προδιαγραφόμενες οδηγίες στις έξη παρακάτω ομάδες :

– Ομάδα 1η: Το μέγιστο βάρος πλήρωσης με ψυκτικό υγρό
– Ομάδα 2η: Ανίχνευση διαρροών εύφλεκτων ψυκτικών υγρών
– Ομάδα 3η: Αφαίρεση και ανάκτηση ψυκτικού υγρού
– Ομάδα 4η: Κανόνες που αφορούν την εγκατάσταση
– Ομάδα 5η: Κανόνες που αφορούν τη συντήρηση
– Ομάδα 6η: Πολεοδομικοί κανονοσμοί.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΝΑ ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΤΑ ΨΥΚΤΙΚΑ ΡΕΥΣΤΑ

Τα φθοριούχα αέρια

Τα φθοριούχα αέρια ή F-Gases, όπως συχνά τα αποκαλούμε, είναι μία οικογένεια από αέρια που χρησιμοποιούνται σε πολλές εφαρμογές, με σημαντικότερη αυτή των συστημάτων ψύξης και του κλιματισμού.

Αυτά τα αέρια, μαζί με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το υποξείδιο του αζώτου (N2O), συμπεριλαμβάνονται στην ομάδα των αερίων του θερμοκηπίου, οι εκπομπές των οποίων ελέγχονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο.

Παρόλο που οι εκπομπές των φθοριούχων αντιπροσωπεύουν, σήμερα, μόλις το 2% του συνόλου των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, η ομάδα αυτή έχει σημαντικά αυξητική τάση, ενώ, ταυτόχρονα, είναι αέρια με πολύ υψηλό δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη (GWP).

Σύµφωνα µε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, τα τελευταία  χρόνια, συζητείται έντονα η σταδιακή µείωση της παραγωγής και χρήσης των φθοριούχων αερίων.

Να θυμίσουμε ότι στα πρώτα χρόνια εφαρμογής του πρωτοκόλλου, είχε προταθεί η χρήση των HFC ως λύση για το πρόβλημα της τρύπας του όζοντος. Στην πορεία, όμως, ανέκυψε ζήτημα συμμετοχής αυτών των αερίων στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, οπότε τέθηκαν νέοι περιορισμοί. Σήμερα, απαγορεύεται η χρήση φθοριούχων αερίων με GWP μεγαλύτερο του 150 σε κλιματιστικά για επιβατικά αυτοκίνητα και η απαγόρευση είναι υποχρεωτική για όλα τα νέα αυτοκίνητα από το 2017 και μετά.

Από το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ προέκυψε ο Κανονισμός EU 2037/2000 για τις ουσίες που καταστρέφουν το όζον, ο οποίος εξελίχθηκε στον αναθεωρημένο κανονισμό EU 1005/2009. Αντίστοιχα, από το Πρωτόκολλο του Κιότο προέκυψε ο κανονισμός EU 814/2006 F-Gas Regulation και ο αναθεωρημένος EU 517/2014. Σήμερα, οι κανονισμοί αυτοί έχουν ενσωματωθεί στον «Ενεργειακό χάρτη πορείας για το 2050».

Ψυκτικά ρευστά

Ψυκτικό ρευστό ή μέσο ονομάζεται κάθε ρευστό που έχει την ιδιότητα να εξατμίζεται, απορροφώντας θερμότητα και, ταυτόχρονα, έχει χαμηλό σημείο βρασμού σε ατμοσφαιρική πίεση. Ένα ρευστό, για να χρησιμοποιηθεί ως ψυκτικό, θα πρέπει να διαθέτει κάποιες φυσικές, χημικές και θερμοδυναμικές ιδιότητες, να είναι ασφαλές και οικονομικό. Ως πρώτο ψυκτικό υγρό χρησιμοποιήθηκε η αμμωνία, το 1865, για βιομηχανική χρήση.

Το ψυκτικό ρευστό διχλωρο-διφθορο-μεθάνιο παρουσιάζεται από την εταιρεία Dupont, το 1930, με την εμπορική ονομασία Φρέον ή R-12. Χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και το όνομά του έγινε συνώνυμο του ψυκτικού ρευστού. Έτσι, σήμερα, πολλοί αποκαλούν όλα τα ψυκτικά ρευστά με τον όρο φρέον.

Κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετά ψυκτικά ρευστά, ανάλογα με την εφαρμογή. Το κατάλληλο ψυκτικό πρέπει να έχει ιδιότητες όπως:

• Να μην είναι τοξικό, καθώς θα υπάρχει κίνδυνος από μία απλή διαρροή στο κλιματιστικό κύκλωμα
• Να μην είναι εύφλεκτο ή εκρηκτικό, διότι σε περίπτωση διαρροής υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς στην καμπίνα των επιβατών
• Να έχει χαμηλό σημείο βρασμού
• Να μην είναι διαβρωτικό
• Να αναμιγνύεται με λιπαντικά, χωρίς να καταστρέφει τη λιπαντική τους ικανότητα
• Να είναι ανιχνεύσιμο, σε περίπτωση διαρροής του
• Να είναι οικονομικό, αλλά και φιλικό προς το περιβάλλον.

Ας δούµε τα σηµαντικότερα από τα ψυκτικά ρευστά που χρησιµοποιούνται στην αυτοκινητοβιοµηχανία.

• Ψυκτικό R12

Μέχρι πριν λίγα χρόνια, στα συστήματα κλιματισμού των αυτοκινήτων χρησιμοποιούσαν το ψυκτικό ρευστό R12 ή διχλωρο-διφθορο-μεθάνιο (CCl2F2).

Το R-12 είναι ψυκτικό ρευστό που περιέχει σε µεγάλο ποσοστό χλώριο και, πλέον,θεωρείται η κύρια αιτία καταστροφής του όζοντος.

Η χρήση του ήταν πολύ ευρεία στα συστήματα κλιματισμού των αυτοκινήτων, λόγω των χαμηλών πιέσεων και της καλής συνεργασίας με τα ελαστικά εξαρτήματα του αυτοκινήτου. Έχει, ήδη, απαγορευτεί η πώληση, αλλά και η χρήση του, παρά τα πολύ καλά θερμοδυναμικά στοιχεία του. Το ψυκτικό R12 έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Ατμοποιείται σε ατμοσφαιρική πίεση στους -29,80°C
2. Είναι εύφλεκτο
3. Δεν είναι εκρηκτικό
4. Είναι άοσμο
5. Δεν είναι τοξικό, εκτός αν έρθει σε επαφή με καυτές επιφάνειες και φλόγες
6. Δεν διαβρώνει τα μέταλλα, ούτε τα ελαστομερή
7. Είναι αναμίξιμο με ορυκτέλαια
8. Είναι υγροσκοπικό
9. Είναι βλαβερό για το περιβάλλον
10. Σε αέρια κατάσταση είναι βαρύτερο από τον αέρα, και υπάρχει ο κίνδυνος ασφυξίας κοντά στην επιφάνεια του εδάφους.

Τα λιπαντικά που πρέπει να χρησιμοποιούνται με το R12 είναι τα ορυκτέλαια και αυτό είναι το βασικότερο θέμα που πρέπει να προσεχθεί, όταν πρόκειται να γίνει αντικατάσταση σε παλαιά συστήματα κλιματισμού αυτοκινήτου.

Συστατικό του ψυκτικού R12 είναι το χλώριο. Με την υπεριώδη ακτινοβολία ελευθερώνεται ένα άτομο χλωρίου από το R12, το οποίο ανεβαίνει μέχρι τη στοιβάδα του όζοντος και αντιδρά με το όζον. Τότε, διασπάται το όζον (Ο3) και προκύπτει ένα μόριο οξυγόνου (Ο2) και ένα μονοξείδιο του χλωρίου (ClO). Αυτό στη συνέχεια αντιδρά πάλι με το οξυγόνο και ελευθερώνει χλώριο (Cl). Οι αντιδράσεις είναι κυκλικές, αλλά γίνονται με διαφορετική ταχύτητα. Έτσι, αυξάνει το ποσοστό οξυγόνου και μειώνεται το ποσοστό όζοντος. Ένα κιλό R12 αντιστοιχεί σε 4.000 τόνους CO2, όσον αφορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Για τον λόγο αυτό, απαγορεύτηκε η χρήση του ψυκτικού R12 σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και στις περισσότερες υπόλοιπες χώρες, και σταμάτησε η παραγωγή του. Συμπερασματικά, το R12 έχει αρνητική συνεισφορά τόσο σε ό,τι αφορά την τρύπα του όζοντος, όσο και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

• Ψυκτικό R134a

Από το 1990, οι περισσότερες αυτοκινητοβιομηχανίες χρησιμοποιούν το R134a ή C2H2F4 (τετραφθορο-αιθάνιο) ως ψυκτικό για τα συστήματα κλιματισμού. Αυτός ο φθοράνθρακας δεν περιέχει άτομα χλωρίου, σε αντίθεση με το ψυκτικό R12, και δεν είναι βλαβερός για το στρώμα του όζοντος.

Το ψυκτικό ρευστό R134a είναι αποτέλεσμα πολυετών ερευνών από εταιρείες κατασκευής των ψυκτικών μέσων (Dupont, Atochem, ICI, κ.λπ.) και κυκλοφόρησε στο εμπόριο το 1990 προς αντικατάσταση του R12. Οι πρώτες εφαρμογές του ξεκίνησαν από τα συστήματα κλιματισμού αυτοκινήτων και κατόπιν χρησιμοποιήθηκε και σε άλλα ψυκτικά συστήματα.

Είναι ένα ψυκτικό μέσο που περιέχει, κυρίως, υδροφθοράνθρακες και δεν προκαλεί καταστροφή του όζοντος. Ωστόσο, θεωρείται βλαβερό για το περιβάλλον, γιατί συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Τα ψυκτικά R134a και R12 έχουν παραπλήσιες ιδιότητες και αντιδρούν με παρόμοιο τρόπο στη θερμότητα και την πίεση. Τα θερμοδυναμικά χαρακτηριστικά τους είναι σχεδόν ίδια, με λίγο διαφορετικές πιέσεις στις υψηλές θερμοκρασίες. Το R134a είναι αέριο σε κανονική ατμοσφαιρική πίεση και συμπυκνώνεται μόνο όταν ψυχθεί σε θερμοκρασία μικρότερη των -26°C.

Το ψυκτικό R134a έχει τις εξής ιδιότητες:

1. Δεν αναμιγνύεται με ορυκτέλαια, συνεργάζεται μόνο με συνθετικά λιπαντικά, όπως τα PAG
2. Δεν προκαλεί διάβρωση των μετάλλων
3. Προκαλεί διάβρωση ορισμένων πλαστικών, συνεπώς, πρέπει να χρησιμοποιείτε μόνο τις κατάλληλες τσιμούχες και o-rings για το R134a
4. Είναι υγροσκοπικό και απορροφά εύκολα την υγρασία
5. Είναι εύφλεκτο και εκρηκτικό
6. Δεν είναι άοσμο
7. Δεν είναι τοξικό σε χαμηλές συγκεντρώσεις
8. Σε αέρια κατάσταση είναι βαρύτερο από τον αέρα.

Το R134a προσβάλλει τα διάφορα στεγανωτικά υλικά (φλάντζες, τσιμούχες) του συμπιεστή, που χρησιμοποιούνταν για το R12. Για τον λόγο αυτό, το R134a δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε συμπιεστή που λειτουργούσε με R12. Σε περίπτωση που χρησιμοποιηθεί θα προκαλέσει την καταστροφή του. Επιπλέον, δεν πρέπει να αναμιγνύονται τα ψυκτικά R12 και R134a, καθώς και ο εξοπλισμός συντήρησης, διότι ενδέχεται να προκληθεί ζημιά στα εξαρτήματα του συστήματος κλιματισμού και στις συσκευές που χρησιμοποιούνται.

• Ψυκτικό R-1234yf

Το HFO ή R-1234yf είναι το νέο ψυκτικό ρευστό που προορίζεται να αντικαταστήσει το R134a στα συστήματα κλιματισμού των αυτοκινήτων, για περιβαλλοντικούς λόγους (φαινόμενο θερμοκηπίου). Είναι προϊόν συνεργασίας της Honeywell και της DuPont.

Το ψυκτικό R-1234yf έχει τις εξής ιδιότητες:

1. Είναι 350 φορές λιγότερο επιβλαβές για το περιβάλλον σε σχέση με το R134a
2. Η διάρκεια ζωής του στην ατμόσφαιρα είναι μόνο 11 μέρες
3. Είναι συμβατό σε μεγάλο ποσοστό με τα ήδη υπάρχοντα συστήματα κλιματισμού που χρησιμοποιούν R134a.

• Ψυκτικό R744

Το R744 είναι η τυπική ονοματολογία για το διοξείδιο του άνθρακα ή CO2 που χρησιμοποιείται ως ψυκτικό. Το «7» δείχνει το φυσικό ρευστό, ενώ το «44» αναφέρεται στο βάρος του. Εμφανίζει, σχετικά, χαμηλή αποδοτικότητα, συγκρινόμενο με τα σύγχρονα ψυκτικά ρευστά.

Το R744 είναι φιλικό προς το περιβάλλον, µε µηδενικό δυναµικό εξάντλησης του όζοντος ODP (Ozone Depletion Potential) και ελάχιστο δυναµικό θέρµανσης του πλανήτη GWP (Global Warming Potential).

Το διοξείδιο του άνθρακα είναι μία ουσία που μπορεί να υπάρχει ως αέριο ή υγρό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ψυκτικό ρευστό υπό υψηλή πίεση. Διαθέτει εξαιρετικές θερμοδυναμικές ιδιότητες και χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Διαφέρει, όμως, από τα άλλα ψυκτικά ρευστά στις πιέσεις λειτουργίας.

Χρησιμοποιείται ως ψυκτικό από το 1850, όμως η χρήση του περιορίστηκε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και προοδευτικά εγκαταλείφθηκε, κυρίως, λόγω των υψηλών πιέσεων λειτουργίας του. Τώρα επανέρχεται λόγω των περιορισμών που επιβάλλονται, γενικά, στα ψυκτικά ρευστά.

Το R744 είναι ακριβό ως σύστημα και το προτιμούν, μέχρι σήμερα, κυρίως, οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, με σημαντικότερη τη Mercedes-Benz, που απορρίπτει το R-1234yf, για λόγους που αφορούν την  ασφάλεια.

Το ψυκτικό R-744 έχει τις εξής ιδιότητες:

1. Δεν είναι τοξικό
2. Δεν είναι εύφλεκτο
3. Είναι βαρύτερο από τον αέρα
4. Είναι άοσμο και άχρωμο
5. Δεν επηρεάζει την τρύπα του όζοντος
6. Είναι φιλικό προς το περιβάλλον, με δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη (Global Warming Potential) = 1
7. Σε υψηλή συγκέντρωση μπορεί να είναι τοξικό και ενδέχεται να προκαλέσει ασφυξία.

Μείγµατα ψυκτικών

Παράλληλα με την εξέλιξη των ψυκτικών ρευστών για την πρώτη τοποθέτηση, εξελίξεις υπάρχουν και στα ψυκτικά ρευστά για τη δευτερογενή αγορά. Εδώ, το ζητούμενο ήταν και είναι η καλύτερη απόδοση και το χαμηλότερο κόστος. Έτσι, εξελίχθηκαν τα μείγματα, που μπορεί να είναι αζεοτροπικά της σειράς R-500 (R-5xx) ή ζεοτροπικά της σειράς R-400 (R-4xx).

Τα μείγματα διαφόρων συστατικών έχουν, ήδη, μακρά ιστορία στο ψυκτικό εμπόριο. Τα μείγματα ψυκτικών έχουν αναπτυχθεί και παρουσιάζουν ιδιότητες που τα καθιστούν συγκρίσιμες εναλλακτικές λύσεις ως προς τα ρευστά της πρώτης τοποθέτησης.

Μπορούµε να κάνουµε διάκριση µεταξύ τριών κατηγοριών:

Μεταβατικά µείγµατα, που περιέχουν, ως επί το πλείστον, το HCFC-22 ή R22 ως το κύριο συστατικό. Προορίζονται, κυρίως, ως ψυκτικά µέσα για παλαιότερα συστήµατα, µε σκοπό την απαγόρευση χρήσης των R12, R502 και άλλων CFC.

Μείγµατα HFC, που είναι υποκατάστατα των ψυκτικών R502, R22, R13B1 και R503.

Μείγµατα HFO / HFC, µε χαµηλό GWP.

Ένα αζεοτροπικό μείγμα είναι, συνήθως, συνδυασμός δύο ουσιών, που συμπεριφέρεται σαν να ήταν καθαρό υγρό. Συμπεριφέρεται σαν ένα μόνο ψυκτικό, όταν συμπυκνώνεται ή εξατμίζεται, δηλαδή, η θερμοκρασία παραμένει σταθερή σε μία δεδομένη πίεση.

Για παράδειγμα:

1. Το R-500 είναι ένα αζεοτροπικό μείγμα 73,8% κ.β. R-12 και 26,2% κ.β. του R152a.
2. Το R-502 είναι ένα αζεοτροπικό μείγμα R-22 και R-115.
3. Το R-507 είναι ένα αζεοτροπικό μείγμα HFC των R-143a και R-125.

Από την άλλη, τα συστατικά ενός ζεοτροπικού μείγματος αλλάζουν τη σύνθεσή τους στις φάσεις υγρού και ατμού. Υπάρχει αλλαγή στη γραμμομοριακή τους σύνθεση, κατά τη διάρκεια της ατμοποίησης ή της συμπύκνωσης και, με αυτόν τον τρόπο, δεν συμπεριφέρονται σαν ένα ενιαίο ψυκτικό.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι το R-410A είναι ένα σχεδόν ζεοτροπικό μείγμα R-32 και R-125.

Τα μείγματα ψυκτικών ρευστών βοηθούν στη σταδιακή κατάργηση των CFC, χωρίς να βλάπτουν τα συμφέροντα των τελικών χρηστών. Είναι φθηνότερα από το R134a και άλλες εναλλακτικές λύσεις και εύκολα διαθέσιμα.

Τα μείγματα με βάση το HCFC είναι μία προσωρινή λύση αντικατάστασης CFC που, όμως, κρύβει αρκετούς κινδύνους. Στην αγορά κυκλοφορούν ρευστά επικίνδυνα, σε ό,τι αφορά την αναφλεξιμότητα, ή τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν βλάβη στο αυτοκίνητο.

Η εισαγωγή περισσότερων ψυκτικών στην αγορά δημιουργεί σύγχυση στους τεχνικούς, προκαλώντας περισσότερες περιπτώσεις μόλυνσης από κακή ανάμιξη κατά τη λειτουργία του συστήματος ψύξης.

Κατά τη συντήρηση του κλιµατιστικού υπάρχει, πλέον, ανάγκη ο τεχνικός να διαθέτει εξοπλισµό, που να µπορεί να αναγνωρίσει τι ψυκτικό ρευστό υπάρχει στο κύκλωµα. Αν δεν το κάνει αυτό, µπορεί να καταστρέψει τον σταθµό ανάκτησης του συνεργείου ή και το ίδιο το κύκλωµα του αυτοκινήτου.

Ψυκτικά λάδια

Για τη λίπανση των κινούμενων μερών στο σύστημα κλιματισμού απαιτείται ένα ειδικό λιπαντικό, το ψυκτικό λάδι. Αυτό πρέπει να είναι συμβατό με το ψυκτικό ρευστό, καθώς αναμιγνύεται με αυτό και κυκλοφορούν μαζί στο ψυκτικό κύκλωμα. Παράλληλα, το ψυκτικό λάδι δεν πρέπει να διαβρώνει τα εξαρτήματα στεγανοποίησης του συστήματος.

Η σωστή λίπανση στα συστήματα κλιματισμού των αυτοκινήτων είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία τους και την παρατεταμένη διάρκεια ζωής τους. Η αστοχία του συμπιεστή οφείλεται, συνήθως, σε ακατάλληλη λίπανση.

Ο ρόλος του λιπαντικού στα συστήματα κλιματισμού είναι πολυσύνθετος:

1. Μειώνει την τριβή και τη φθορά
2. Συμβάλλει στη στεγανοποίηση του συμπιεστή και τη βέλτιστη αποδοτικότητά του
3. Βελτιώνει τη στεγανότητα των σωλήνων από ελαστομερές
4. Προστατεύει το κύκλωμα από εσωτερική διάβρωση
5. Ψύχει σε κάποιο βαθμό τον συμπιεστή.

Την εποχή του φρέον (R12) το λιπαντικό ήταν ορυκτέλαιο. Σήμερα, υπάρχει απαίτηση για συνθετικά λιπαντικά.

Η ποσότητα πλήρωσης του ψυκτικού λαδιού διαφέρει ανάλογα με τον κατασκευαστή, αλλά και τον τύπο παρελκομένων σε κάθε αυτοκίνητο.

Τα λιπαντικά είναι περίπλοκα και απαιτητικά, επειδή πρέπει να ληφθούν υπόψη ορισμένες ιδιότητές τους. Αυτές οι ιδιότητες είναι: το ιξώδες, η διαλυτότητα / αναμιξιμότητα του λιπαντικού στο ψυκτικό ρευστό, η χημική και θερμική σταθερότητα του λιπαντικού και η συμβατότητά του με τα διάφορα μέταλλα και ελαστομερή σε εύκαμπτους σωλήνες και υλικά στεγανοποίησης, με τα οποία έρχεται σε επαφή.

Πρέπει, πάντα, να χρησιμοποιούμε τον τύπο ψυκτικού λαδιού που προτείνει ο κατασκευαστής. Από την ανάμιξη των δύο διαφορετικών ειδών λαδιού δημιουργούνται σωματίδια τα οποία φράζουν:

1. Την εκτονωτική βαλβίδα
2. Τα μηχανικά μέρη του συμπιεστή
3. Την εβαπορέτα.

Η έλλειψη σωστής λίπανσης προκαλεί µειωµένη ψύξη στον συµπιεστή, αυξηµένη τριβή και κόλληµα του συµπιεστή.

Έλλειψη ή περιορισμένη λίπανση προκαλείται και από την ανάμειξη του λιπαντικού με άλλες ουσίες, όπως από αυξημένη ποσότητα παράγοντα UV.

Το ιξώδες

Το ιξώδες ενός λιπαντικού είναι μία πολύ σημαντική ιδιότητα. Το σωστό ιξώδες καθορίζεται από τον κατασκευαστή του συμπιεστή. Στο κύκλωμα κλιματισμού μεταβάλλεται σημαντικά, εξαιτίας των μεταβολών της θερμοκρασίας. Στα αυτοκίνητα, το λιπαντικό και το ψυκτικό ρευστό αναμιγνύονται και κινούνται μαζί μέσα στο κύκλωμα. Έτσι:

• Όταν το μείγμα λιπαντικού-ψυκτικού βρίσκεται στον συμπιεστή, το λιπαντικό φτάνει σε υψηλές θερμοκρασίες και γίνεται λεπτόρρευστο. Η τιμή του ιξώδους δεν πρέπει να πέσει τόσο, ώστε να επηρεάσει την αντοχή της λιπαντικής μεμβράνης, διότι θα δημιουργηθεί πρόβλημα υπερβολικής φθοράς στα κινούμενα μέρη του συμπιεστή.

• Στην εβαπορέτα, η θερμοκρασία του λιπαντικού φτάνει σε πολύ χαμηλές τιμές, με αποτέλεσμα να γίνεται παχύρευστο. Το ιξώδες του λιπαντικού δεν πρέπει να αυξάνεται σε σημείο που να διαχωρίζεται από το ψυκτικό ρευστό. Αν συμβεί αυτό, μία ποσότητα λιπαντικού θα παραμείνει στην εβαπορέτα και πιθανά θα οδηγήσει σε έλλειψη λίπανσης στον συμπιεστή.

• Το ιξώδες του λιπαντικού επηρεάζεται από την αναμιξιμότητα ή τη διαλυτότητά του με το ψυκτικό ρευστό. Η καλή αναμιξιμότητα οδηγεί σε μείωση του ιξώδους που μπορεί να προκαλέσει μειωμένη λιπαντικότητα. Αντίθετα, ένα λιπαντικό που δεν είναι αρκετά διαλυτό στο ψυκτικό ρευστό, θα τείνει να διαχωρίζεται στην εβαπορέτα και θα μειώνεται η διαθέσιμη ποσότητά του για λίπανση του συμπιεστή.

• Όταν λέμε «λάδι PAG 46», αυτό σημαίνει πως το λιπαντικό έχει κινηματικό ιξώδες 46 cSt στους 40°C. Αντίστοιχα, «λάδι PAG 100» σημαίνει πως το λιπαντικό αυτό έχει κινηματικό ιξώδες 100 cSt στους 40°C. Σημειώστε και μία ακόμη διαφορά: Το PAG 46 έχει σημείο ανάφλεξης τους 160°C, ενώ το PAG 100 τους 200°C.

Ορυκτέλαια (Mineral)

Το ορυκτέλαιο χρησιμοποιούνταν σαν ψυκτικό λάδι, σε παλιότερα κυκλώματα κλιματισμού με ψυκτικό ρευστό το φρέον R12. Το συναντάμε, δηλαδή, σε αυτοκίνητα που παράχθηκαν μέχρι το 1992. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν ψυκτικό λάδι σε αυτοκίνητα με R134a, καθώς δεν είναι συμβατό με αυτό. Διαθέτει χαμηλές ιδιότητες λίπανσης, με χαμηλή ανοχή σε υψηλές θερμοκρασίες και σημείο βρασμού ~95°C, ενώ εμφανίζει σημαντική μείωση του ιξώδους σε αυξημένες θερμοκρασίες.

Λάδια PAG

Τα ψυκτικά λάδια PAG έχουν σαν βασικό λάδι την πολυαλκυλενογλυκόλη (Poly Alkylene Glycol), από όπου προέρχονται και τα αρχικά. Πρόκειται για το ψυκτικό λάδι που προτιμούν οι περισσότεροι κατασκευαστές αυτοκινήτων. Έχει πολύ καλές ιδιότητες λίπανσης, αλλά είναι αγώγιμο στο ηλεκτρικό ρεύμα και πολύ υγροσκοπικό. Επειδή είναι αγώγιμο, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ηλεκτρικούς συμπιεστές. Στο εμπόριο κυκλοφορούν αρκετοί διαφορετικοί τύποι ανάλογα με το ιξώδες, με συνηθέστερες εκδόσεις στα 46 / 100 / 150. Δεν αναμιγνύεται με άλλα ψυκτικά λάδια, με εξαίρεση τα ΡΟΕ.

Λάδια POE

Τα ψυκτικά λάδια ΡΟΕ έχουν σαν βασικό λάδι τον Εστέρα Πολυόλης (Polyol Ester), από όπου προέρχονται και τα αρχικά. Χρησιμοποιούνται, κυρίως, σε κυκλώματα κλιματισμού με εξαρτήματα χαλκού, όπως, συχνά, συμβαίνει στα επαγγελματικά αυτοκίνητα (φορτηγά και λεωφορεία). Επίσης, θεωρούνται καλή επιλογή για μετατροπές κυκλωμάτων από R12 σε R134a, καθώς στα αυτοκίνητα αυτά υπήρχαν ψυγεία με μπρουντζοκολλήσεις.

Ακόμη, η τεχνολογία αυτή δείχνει να αποδίδει καλά σε κυκλώματα με ηλεκτρικούς συμπιεστές, χάρη στην ιδιότητά τους να μην είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος. Παρουσιάζουν καλή ανάμιξη με λάδια PAG και ορυκτέλαια, ενώ είναι συμβατά με το R134a, καθώς διαλύονται σε αυτό. Επιπλέον, είναι υγροσκοπικά σε μεγάλο βαθμό. Κολλάνε εσωτερικά στους σωλήνες του κυκλώματος κλιματισμού και στους εύκαμπτους σωλήνες από ελαστομερές σε χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ παρέχουν επικίνδυνα χαμηλή ικανότητα λίπανσης σε θερμοκρασίες κάτω από 0°C.

Υβριδικά ψυκτικά λάδια

Στους ηλεκτρικούς και υβριδικούς συμπιεστές χρησιμοποιούνται υβριδικά ψυκτικά λάδια. Σαν βασικό λάδι συνήθως χρησιμοποιείται Εστέρας Πολυόλης (ΡΟΕ) που είναι κακός αγωγός του ηλεκτρικού ρεύματος και παρέχει ιδιότητες μονωτή. Οι προδιαγραφές αυτών των ψυκτικών λαδιών, συνήθως, καθορίζονται από τον κατασκευαστή του συμπιεστή. Για παράδειγμα, η εταιρεία DENSO, που κατασκευάζει τέτοιους συμπιεστές, προτείνει ψυκτικά λάδια ND 10, ND 20, όπου ο αριθμός αντιπροσωπεύει το κινηματικό ιξώδες. Ένα από τα μειονεκτήματα αυτών των λαδιών είναι η υγροσκοπικότητά τους. Επιπλέον, δεν πρέπει να αναμιγνύονται με άλλα έλαια. Έστω και 1% προσθήκη άλλου λαδιού, μπορεί να βλάψει σοβαρά τους ηλεκτρικούς και υβριδικούς συμπιεστές.

Λάδια γενικής χρήσης

Στην αγορά κυκλοφορούν λιπαντικά γενικής χρήσης (Universal ή ΡΑΟ 68), που, σύμφωνα με όσους τα προωθούν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν παντού. Τα ψυκτικά λάδια ΡΑΟ έχουν σαν βασικό λάδι την Πολύ-Αλφα Ολεφίνη (Poly Aphaolefins Oil), από όπου προέρχονται και τα αρχικά. Τα χαρακτηριστικά τους, όσον αφορά τη λίπανση, μοιάζουν πολύ με αυτά των PAG, ενώ, πλεονεκτούν στο ότι δεν είναι τόσο υγροσκοπικά. Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, είναι η αναμιξιμότητα: Δεν αναμιγνύονται εντελώς με τα PAG και δεν μπορούν να δημιουργήσουν ένα ομοιογενές μίγμα μακράς διάρκειας για να εξασφαλίσουν την κατάλληλη λίπανση των μηχανικών τμημάτων του συμπιεστή. Σε μικρό χρονικό διάστημα τα δύο λάδια διαχωρίζονται, γεγονός που θα οδηγήσει σε περιορισμένη λίπανση των στοιχείων εντός του συμπιεστή. Παράλληλα, δημιουργείται πρόβλημα και με το, συνήθως, διαφορετικό ιξώδες. Τα λιπαντικά γενικής χρήσης δεν αναμιγνύονται με το ψυκτικό, όπως το λάδι PAG, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η κυκλοφορία του λιπαντικού στο σύστημα και να αστοχούν άλλα εξαρτήματα, όπως η εκτονωτική βαλβίδα ή τα στεγανοποιητικά στοιχεία.

Τέλος εποχής του ψυκτικού ρευστού Freon 404

Το 2022 ολοκληρώνεται η τελευταία φάση του μεταβατικού καθεστώτος κατάργησης στην ΕΕ του ψυκτικού ρευστού Freon 404, με το οποίο λειτουργούσαν μέχρι πρότινος τα περισσότερα επαγγελματικά ψυγεία στον κλάδο. Σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή θέσπιση απαιτήσεων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης όλου του επαγγελματικού εξοπλισμού των επιχειρήσεων, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ και cash & carry πρέπει να επισπεύσουν την επενδυτική τους δράση, ώστε να ανταποκριθούν εμπρόθεσμα στην επιβεβλημένη αλλαγή.

Η χημική βιομηχανία σταμάτησε εντελώς την παραγωγή του ψυκτικού ρευστού Freon 404, άλλοτε κυρίαρχου στην ψύξη, ενώ του χρόνου θα καταργηθεί και η χρήση του σε όλες τις ψυκτικές εγκαταστάσεις. Όπως είναι γνωστό, το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τα ψυκτικά ρευστά διαμορφώθηκε στη βάση της ανάγκης ελέγχου του φαινομένου του θερμοκηπίου, στη δημιουργία του οποίου τα περισσότερα από αυτά έχουν υψηλό συντελεστή συμμετοχής. Το εν λόγω πλαίσιο πλέκεται γύρω από την έννοια των «ισοδύναμων τόνων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα» –ισοδύναμων από την άποψη του δυνητικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος καθενός τύπου ψυκτικού ρευστού. Ο κάθε τύπος έχει μια ένδειξη στη λεγόμενη κλίμακα GWP, η οποία ορίζει ακριβώς το αποτύπωμά του στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ως ψυκτικό ρευστό το CO2 έχει τη μικρότερη ένδειξη GWP (τη μονάδα), ενώ το υπό απαγόρευση χρήσης Freon 404 έχει τη μεγαλύτερη (τις 3.922 μονάδες).

Η λύση ανάγκης που εφαρμόζουν εναλλακτικά οι επιχειρήσεις λιανικής στον υπάρχοντα εξοπλισμό τους, είναι η χρήση του χαμηλότερης ένδειξης στην κλίμακα GWP ψυκτικού υγρού Freon 449 προς αντικατάσταση του υπό κατάργηση το 2022. Μάλιστα, οι προσαρμογές συμβατότητας του εξοπλισμού προς το Freon 449 είναι πολύ μικρής κλίμακας. Στις περιπτώσεις των μικρότερων καταστημάτων τους έχουν κάπως μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών, αφού «μοιράζοντας» σε μικρότερα αυτόνομα μηχανήματα τα συστήματα ψύξης των μαγαζιών τους (π.χ. αντί του ενιαίου συστήματος χωρητικότητας 200 κιλών Freon, προτιμούν πέντε μικρά των 30 κιλών), αξιοποιούν την κατά νόμο δυνατότητα να χρησιμοποιούν εναλλακτικά ψυκτικά ρευστά, όπως τα Freon 449 και 410, για μηχανήματα μέχρι 40 κιλοβάτ.

Πάντως, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, από το 2022 θα απαγορευτεί και η παραγωγή ψυκτικών εξοπλισμών, που λειτουργούν με τα εναλλακτικά ψυκτικά ρευστά. Όμως, δεν θα απαγορευτεί η εμπορία και η χρήση τους «για όσο αντέξει ο εξοπλισμός που τα χρειάζεται» –με άλλα λόγια, το πολύ ως την επόμενη ανακαίνιση ενός εκάστου καταστήματος…

Η κατάσταση στον κλάδο σήμερα
Η αποδοτικότερη λύση αντικατάστασης του ψυκτικού εξοπλισμού είναι αυτή της τεχνολογίας ψύξης με CO2. Ωστόσο, επειδή είναι σχετικά νέα, είναι ακόμα ακριβότερη από τις τεχνολογίες του Freon, μολονότι η σχετική διαφορά εξισορροπείται επ’ ωφελεία του χρήστη, όχι μόνο γιατί γλυτώνει τις ανατιμήσεις του Freon και τα σέρβις αναζωογόνησης του εξοπλισμού του, αλλά και γιατί τα νέα ψυγεία είναι δύο και τρεις φορές πιο οικονομικά στην κατανάλωση ενέργειας, στην οποία η ψύξη έχει τη μερίδα του λέοντος στο λειτουργικό κόστος των καταστημάτων (45%-50%).

Όμως, δεδομένου ότι η εφαρμογή της τεχνολογίας CO2 προϋποθέτει την αντικατάσταση ολόκληρου του υπάρχοντος ψυκτικού εξοπλισμού (κεντρική μονάδα + ψυγεία), προτιμάται στα νέα καταστήματα, αλλά και στις ριζικές ανακαινίσεις των παλαιότερων –στο πλαίσιο των ανακαινίσεων το κόστος του καινούργιου ψυκτικού εξοπλισμού καταλαμβάνει περίπου το 50% των σχετικών επενδύσεων.
Σήμερα, όπως εκτιμάται, εν συνόλω τα καταστήματα του κλάδου, που λειτουργούν με αμιγώς συστήματα ψύξης τεχνολογίας CO2, δεν υπερβαίνουν τα εβδομήντα. Η εν λόγω τεχνολογία, ενώ λίγα χρόνια πριν θεωρείτο σχεδόν απαγορευτική στην αμιγή εκδοχή της στον ευρωπαϊκό νότο εξαιτίας των κλιματολογικών του συνθηκών, προτεινόμενη μόνο σε υβριδικούς τύπους, σήμερα πια είναι εφικτή. Μάλιστα, η ΑΒ Βασιλόπουλος είναι η πρώτη αλυσίδα στην Ευρώπη, που επένδυσε σε συστήματα ψύξης αποκλειστικά με CO2 και δη με απόλυτη επιτυχία στη νοτιότερη περιοχή της ηπείρου, σ’ ένα από τα καταστήματά της στην Κρήτη.

Όπως χονδρικά υπολογίζεται, περίπου το 80% των ψυγείων του κλάδου σήμερα λειτουργούν πια με τους εναλλακτικούς τύπους Freon, ενώ κατά το 20% λειτουργούν είτε με Freon 404 είτε με CO2 ή προπάνιο. Μετά το 2022 ο εξοπλισμός με Freon 404 θα εξακολουθήσει μεν να λειτουργεί, αλλά με την εμφάνιση προβλημάτων θα αποσύρεται αμέσως, αφού ακόμα κι αν οι χρήστες έχουν δικιές τους μπουκάλες Freon 404, θα απαγορεύεται η χρήση του, η οποία θα περιοριστεί αποκλειστικά για μικρά κυκλώματα χωρητικότητας έως δύο κιλά.


Οι αλυσίδες σήμερα στρέφονται, επίσης, σε μια νέα τεχνολογική εφαρμογή στην ψύξη, ειδικά εφόσον πρόκειται για τα μικρομεσαία καταστήματά τους: Στα αυτόνομα ψυγεία τεχνολογίας προπανίου (R2/90), για τα οποία δεν απαιτείται καμία άλλη εγκατάσταση υποστήριξης. Σήμερα με αυτά δουλεύουν πιθανώς τα μισά καταστήματα convenience.

Παράγοντες της αγοράς των προμηθευτών επαγγελματικού ψυκτικού εξοπλισμού, πάντως, εκτιμούν ότι η σχετική επενδυτική κινητικότητα των πελατών τους στην οργανωμένη λιανική είναι μάλλον αναιμική, ιδίως τον τελευταίο χρόνο, πράγμα που συνδέεται ασφαλώς με την εντατικοποίηση του έργου τους, λόγω πανδημίας. «Τα καινούργια projects είναι λίγα», λένε, εκτιμώντας ότι ο κλάδος, μετά την ένταση των ανακατατάξεων της προηγούμενης περιόδου, οπότε η έμφαση δόθηκε στη λειτουργικότητα των προβληματικών στοιχείων του εξοπλισμού των εξαγορασμένων καταστημάτων, είναι σε «στάση αναμονής», ενόσω εκκρεμεί η ανακαίνιση πολλών εμπορικών μονάδων. Σχετικά το πιο δυναμικό ανακοινωμένο πρόγραμμα επενδύσεων, λένε, το έχει η Lidl, η οποία εφαρμόζει ομοιογενώς παντού στο δίκτυό της ένα μικτό σύστημα ψύξης, με εκτεταμένες εφαρμογές τεχνολογίας προπανίου. Ωστόσο, όλες λίγο-πολύ οι μεγάλες αλυσίδες έχουν ως ένα βαθμό τυποποιήσει τις εφαρμογές των συστημάτων ψύξης στα δίκτυά τους.

Οι «συμφωνίες κυρίων» και ο Eurovent
Πίσω από το αντικειμενικό πρόβλημα της καταστροφής του όζοντος και των ευρωπαϊκών πολιτικών για την ανάσχεσή του, κάποιοι –δε χρειάζεται ερώτημα– κερδίζουν. Είναι οι μεγάλοι βιομηχανικοί κατασκευαστές επαγγελματικού ψυκτικού εξοπλισμού, οι οποίοι έχουν υπερεπενδύσει τα τελευταία χρόνια στις καινοτομίες του CO2 και επείγονται να εκτοπίσουν τις εθνικές-τοπικές βιομηχανίες ψυκτικού εξοπλισμού. Αυτό το δείχνει αφενός η τεράστια ανατίμηση των εναλλακτικών ψυκτικών ρευστών Freon 448 και 449 από τα 25 ευρώ το κιλό προ διετίας στα 40 ευρώ σήμερα –και ποιος ξέρει πόσο αύριο, όπως συνέβη και με το Freon 404–, πράγμα που εξαναγκάζει τους χρήστες να επισπεύδουν την ανανέωση του εξοπλισμού τους, επιλέγοντας τεχνολογίες αιχμής. Αυτό επιτάσσει το μονοπώλιο των δύο παγκόσμιων βιομηχανιών παραγωγής ψυκτικών ρευστών, που χειραγωγούν τις τιμές, κατόπιν συμφωνίας με τους μεγάλους βιομηχανικούς κατασκευαστές, με τις πλάτες των κέντρων θεσμικής ρύθμισης.

Αφετέρου το δείχνει, πράγματι, η νεότερη σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία, που όπως είθισται να ομολογείται, «οδηγεί τις εξελίξεις»! Ειδικότερα, με τον Κανονισμό 219/224 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ψηφίστηκε το φθινόπωρο του 2019) από τον ερχόμενο μήνα άπαντες οι χρήστες επαγγελματικών ψυγείων στην ΕΕ οφείλουν να πιστοποιούν την ενεργειακή κλάση όλων των στοιχείων του εξοπλισμού τους. Πρόκειται για βαρύνουσα θεσμική ρύθμιση, εφόσον ό,τι επέμβαση κάνει ο οποιοσδήποτε πιστοποιημένος ψυκτικός σε κύκλωμα χωρητικότητας ψυκτικού ρευστού άνω του ενός κιλού, θα καταγράφεται ηλεκτρονικά σ’ ένα μητρώο όλων των σχετικών εγκαταστάσεων και δη με την υποχρέωση ο χρήστης να το ενημερώνει καταλεπτώς για τις μεταβολές των ψυκτικών ρευστών στον εξοπλισμό του, αναφέροντάς τις κατά τύπο, ποσότητα και ημερομηνία μεταβολής, περιλαμβανομένου του ονοματεπωνύμου του ψυκτικού που τη διενήργησε. Ο αρμόδιος ευρωπαϊκός οργανισμός ενεργειακής πιστοποίησης του σχετικού εξοπλισμού ονομάζεται Eurovent.

Ο ίδιος Κανονισμός καταργεί πλέον τα ψυγεία ανοικτού τύπου, απαγορεύοντας μάλιστα τη μετατροπή τους σε κλειστά. Η εφαρμογή του μητρώου εννοείται πως διαχειριστικά καταταλαιπωρεί τις αλυσίδες και μόνον γιατί έχουν τεράστιο αριθμό ψυγείων.

Με τη σκοπιμότητα των «πράσινων» καινοτομιών ουδείς διαφωνεί, όπως και ουδείς μπορεί να μένει απαθής στη δράση των λογής κυκλωμάτων διανομής «φτηνών» περιβαλλοντοκτόνων ή χαμηλής ποιότητας ρευστών. Όμως, το να παραδίδεται σχεδόν ολόκληρη η αγορά του ψυκτικού εξοπλισμού στην πολυεθνική ολιγαρχία του κλάδου στο όνομα της «πράσινης» πολιτικής και της άμυνας της Δύσης στον ασιατικό ανταγωνισμό, συνιστά απροσχημάτιστο οικονομικό σχεδιασμό υπέρ των εν λόγω συμφερόντων. Η συνέπειά του είναι ο αποδεκατισμός των όποιων εθνικών βιομηχανικών δομών στην ψύξη, τουλάχιστον όσων παράγουν συστήματα χωρητικότητας ψυκτικών ρευστών άνω του ενός κιλού, και η επιδείνωση της θέσης των μικρών και μεσαίων επαγγελματικών χρηστών, που καταδυναστεύονται από την οικονομική κρίση.

Παρεμπιπτόντως μάθαμε ότι στη γειτονική Ιταλία η υπόθεση της «πράσινης» ευρωπαϊκής πολιτικής στην ψύξη ήδη έχει στοιχίσει μια εκατόμβη μικροεπαγγελματιών της λιανικής και της εστίασης, οι οποίοι βρέθηκαν προ αδιεξόδου, είτε γιατί δεν έβρισκαν Freon 404 είτε γιατί ήταν πανάκριβο. Το μόνο που σώζει κάπως τα πράγματα στην Ελλάδα, «που έχει το γεωγραφικό προνόμιο να είναι πύλη εισόδου στην ΕΕ των ψυκτικών ρευστών», λένε οι γνωρίζοντες, είναι ότι οι εγχώριοι διανομείς τους έχουν «στοκάρει» τόσο μεγάλες ποσότητες εναλλακτικών ρευστών, ώστε η υπερπροσφορά τους δεν θ’ αφήσει τις τιμές να ξεφύγουν. Αλλά οι επαγγελματίες της εστίασης, που κατά χιλιάδες ετοιμάζονται να βάλουν λουκέτο στα μαγαζιά τους, ήδη βλέπουν την αδυσώπητη όψη της πραγματικότητας. Ποιο μητρώο πιστοποίησης να χαιρετίσουν και για ποιες διαρροές ψυκτικών ρευστών, που διαπιστούμενες, επισείουν «πράσινες» χρηματικές ποινές προς συμμόρφωση και πράσινα άλογα ν’ ακούσουν;

Οι μεγάλοι του κλάδου προσαρμόζονται
Η ΑΒ Βασιλόπουλος από το 2016 εγκαθιστά σε όλα της τα νέα εταιρικά καταστήματα εξοπλισμό που λειτουργεί με CO2, κατά πλειονότητα υβριδικών τύπων, ενώ στον εξοπλισμό όλων των ανακαινιζόμενων καταστημάτων της αντικαθιστά το Freon 404 με Freon 449, αποβλέποντας στο μηδενισμό της χρήσης του πρώτου εντός του χρονοδιαγράμματος που ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Η πρώτη εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων CO2 της Μασούτης (R134) έγινε ήδη τον Δεκέμβριο του 2014 και κλιμακώθηκε σε όλα τα μεγάλα της καταστήματα Grand. Πολύ νωρίς, άλλωστε, δοκίμασε και την τεχνολογία αμιγώς CO2, την οποία πλέον υιοθετεί ευρύτερα, τεστάροντας μάλιστα τώρα κάποια μικρά αυτόνομα μηχανήματα τεχνολογίας CO2, για εφαρμογές σε καταστήματα κάτω των 1.000τμ. Σήμερα ο ψυκτικός εξοπλισμός της αλυσίδας είναι κατά το 15% τεχνολογίας CO2, κατά το 80% εκσυγχρονισμένος με R449 και κατά το υπόλοιπο 5% με R404 και R422, που θα αντικατασταθούν στη διάρκεια του έτους.

Η Metro ήδη από τις αρχές του 2014 υλοποιεί συντονισμένο πρόγραμμα αντικατάστασης του R404A αρχικά με το R407F και εν συνεχεία με το R448A στις ψυκτικές της εγκαταστάσεις. Λόγω του μεγάλου όγκου ανακαινίσεων, μετά την εξαγορά της Αφοί Βερόπουλοι, προέκυψε ένα σημαντικό απόθεμα ποσότητας ανακτηθέντος R404A, το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες των καταστημάτων που το χρησιμοποιούν ακόμα. Στρατηγικά η εταιρεία προωθεί την εγκατάσταση κεντρικών ψυκτικών συστημάτων CO2 στη πλειονότητα των νέων ή ριζικώς ανακαινισμένων καταστημάτων της, ενώ διαθέτει καταρτισμένο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό για τον έλεγχο του εξοπλισμού και την επίβλεψη των εργασιών κατασκευής και συντήρησής του. Επίσης, επενδύει στην έρευνα εναλλακτικών μεθόδων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των transcritical συστημάτων CO2, μέσω της ενσωμάτωσης ΑΠΕ (αξιοποίηση ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας, ανάκτηση θερμότητας από την κατάθλιψη των συμπιεστών, για τη βελτίωση της απόδοσης του ψυκτικού κύκλου).

Στο ίδιο πλαίσιο, κατάφερε να αναπτύξει μια σχέση ισοδύναμου ή χαμηλότερου ενεργειακού κόστους, παράλληλα προς τη μετάβασή της στα συστήματα CO2, σε σχέση με τα συμβατικά συστήματα Freon. Ειδικότερα, επένδυσε σε transcritical συστήματα CO2, που ενσωματώνουν διατάξεις εξοικονόμησης ενέργειας, τα οποία χρησιμοποιούν αμιγώς CO2, αντί σε υβριδικά μειωμένης ενεργειακής απόδοσης. Τα νέα καινοτόμα transcritical συστήματα CO2 έχουν αυξημένο κόστος κατά περίπου 40% σε σύγκριση με τα συμβατικά συστήματα Freon. Μετά το 2022 η επιλογή συστημάτων CO2 θα αφορά όλες τις κεντρικές ψυκτικές εγκαταστάσεις της άνω των 40kW. Ωστόσο, η εταιρεία είναι ήδη προετοιμασμένη, καθώς ήδη από αρχές του 2021 εγκαθιστά συστήματα CO2 σε όλα τα νέα ή ριζικώς ανακαινισμένα καταστήματα της.

Books

https://imegsevee.gr/
https://www.acrtoolsnet.com/

https://issuu.com/kormos/docs

https://ir.lib.uth.gr/

https://www.hydroclima.gr/Files/pdf

https://area-eur.be/sites/default/files/pdf

https://blogs.sch.gr/Egkatastaseis-Psiksi2.pdf